Gezocht op:
trefwoord: "ellips"

1 tot 2 van 2

Index:




ellips 1

ellips 2
elpenbeen
els 1
els 2
email
e-mail
emailleren
emancipatie
emanciperen
emballage
embargo
embarkeren
embleem
embryo
emenderen
emerald
emeritaat
emeritus
emfaze
emigrant
1.   ellips 1 zn. 'kegelsnede'
categorie: leenwoord, geleerde schepping, bedenker bekend
Nnl. Ellipsen "zeer langwerpige Ronden" [1749; WNT weg]. Eerder al de afleiding Ellippische, wrsch. 'elliptische kromme, ellips' [1694; WNT vergaren]. Daarvoor alleen als kunstwoord ellipsis "hooghkeghelsnee" [1658; Meijer].
Ontleend aan Neolatijn ellipsis 'id.', een term die in de 16e eeuw is geherintroduceerd bij het beschrijven van planeetbewegingen, op basis van Grieks élleipsis 'tekort; weglating van woorden', zie ellips 2. De afkapping van de uitgang -is is wellicht beïnvloed door Frans ellipse 'id.' [1625; Rey].
In de 3e eeuw voor Chr. werd deze benaming al bedacht door de Griekse geleerde Apollonius van Perga in een verhandeling over kegelsneden. Voor de twee andere mogelijke kegelsneden bedacht hij de namen hyperbool uit Grieks huperbolḗ 'overschot' en parabool uit Grieks parabolḗ 'overeenstemming'. Deze benamingen hebben te maken met de wijze waarop Apollonius deze geometrische figuren construeerde. Een parabool wordt in een assenstelsel (x,y) voorgesteld met de vergelijking y2=px, met p constant. In een vergelijking voor een ellips wordt van het rechterlid van deze vergelijking een term in x2 afgetrokken en voor een hyperbool wordt er een term in x2 bij opgeteld. Een speciaal geval van een ellips voor p=0 is de cirkel.
2.   ellips 2 zn. 'weglating van woorden in een zin'
categorie: leenwoord
Nnl. ellips 'id.' [1864; WNT aan]. Daarvoor alleen als kunstwoord ellipsis "letteruitlating" [1658; Meijer], maar ook in lopende teksten uitlaating (Ellipsis), een Ellipsis, of Uitlaating, de ellipsis of uitlating [1760, 1788, 1856; WNT uitlating].
Ontleend aan Latijn ellipsis 'id.' < Grieks élleipsis 'weglating van woorden', ook algemener 'tekort', een afleiding van het werkwoord elleīpein, gevormd uit en- 'in' (zie energie) en leípein 'laten, verlaten, ontbreken' (waaruit ook eclips). De afkapping van de uitgang -is in het Nederlands is wellicht beïnvloed door Frans ellipse 'id.' [1573; Rey], maar anders dan bij de betekenis 'kegelsnede' van ellips 1, heeft bij dit woord de vorm ellipsis veel langer standgehouden.
Grieks leípein hoort bij de wortel pie. *leikw-, zoals ook in relict en relikwie, en via pgm. *līhw- in lenen.


  naar boven